Technische Programma’s van Eisen functioneel en generiek opstellen

Volgens het Klimaatakkoord moeten in 2050 alle onderwijsgebouwen energieneutraal zijn. Slechts 1,7% van de schoolgebouwen in Nederland blijkt daar nu aan te voldoen.* Een belangrijk knelpunt? De technische Programma’s van Eisen (T PvE’s) die bij onderwijsprojecten worden opgesteld, zijn vaak te gedetailleerd, te traditioneel en te oplossingsgericht. Zo ontstaat er nauwelijks ruimte voor moderne, integrale bouwconcepten. Als student Built Environment aan de Hanzehogeschool Groningen onderzocht Lody Aerts voor Draaijer hoe je generieke functioneel technische Programma’s van Eisen op kunt stellen voor duurzame, flexibele schoolgebouwen.

De kracht van integrale bouwconcepten

Integrale bouwconcepten, zoals Schools by Circlewood, Het Schoolvoorbeeld en De Elementaire School, bieden uitkomst. Deze concepten maken gebruik van gestandaardiseerde en herhaalbare bouwoplossingen, met voordelen zoals een kortere bouwtijd, lagere kosten, meer flexibiliteit en de mogelijkheid tot circulariteit. Kortom: ze combineren kwaliteit met snelheid én betaalbaarheid.

De toepassing van deze integrale aanpak wordt echter nog regelmatig belemmerd door de manier waarop projecten in Nederland traditioneel worden opgezet en georganiseerd. Daarbij speelt de opzet van de T-PvE’s een rol, maar de uitdagingen zijn breder. Denk aan:

• Te gedetailleerde uitvragen die de ruimte voor innovatieve oplossingen beperken.
• Het ontbreken van schaalvoordeel, wat industrialisatie bemoeilijkt.
• Stedenbouwkundige en beleidsmatige kaders die standaardisatie in de weg staan.
• Een gebrek aan integrale samenwerking en afstemming tussen partijen, waardoor kansen onbenut blijven.

Functioneel en generiek specificeren

De oplossing voor te specifieke T-PvE’s ligt in het functioneel specificeren. Oftewel: niet voorschrijven hoe iets moet worden gemaakt, maar duidelijk maken wat ermee bereikt moet worden. Zo ontstaat ruimte voor marktpartijen om met slimmere en duurzamere oplossingen te komen. Schrijf in een PvE bijvoorbeeld niet een ‘dubbele deur van 2 x 2,5 meter’ voor, maar vraag om een ‘doorgang die geschikt is voor het transport van materialen’. Dat biedt flexibiliteit en ruimte voor innovatie.

Nog een voorbeeld: formuleer niet alleen technisch, zoals: “De buitenzijde van de gevels moet zonder toepassing van kitvoegen worden gedetailleerd. Daar waar kitvoegen onvermijdelijk zijn, mag nooit besmetting van de constructie optreden door kit of door uit de kit tredende bestanddelen.” Maar kies juist voor een functionele formulering, zoals: “De detaillering van de gevels moet zodanig worden uitgevoerd dat ongewenste materiaaleffecten en vervuiling van de constructie worden voorkomen.”

Lody’s onderzoek is onderbouwd met literatuurstudie, interviews met marktpartijen en een praktijkcasus; het project Soesterkwartier. De uitkomst laat zien dat deze aanpak werkt. Het biedt ruimte aan duurzame, adaptieve en betaalbare schoolgebouwen. Zo ontstaat niet alleen een betere aansluiting bij integrale bouwconcepten, maar ook een betere samenwerking met marktpartijen.

Aanbevelingen

• Stel functionele en prestatiegerichte T PvE’s op.
• Vermijd overspecificatie en biedt ruimte voor kwaliteit en inventiviteit.
• Betrek marktpartijen vroegtijdig in het proces.
• Stimuleer programmatische uitvragen, in plaats van projectgericht uitwerken.
• Monitor en evalueer praktijkcasussen.

* Bron: Oberon, in opdracht van Ministerie van OCW