Modernisering onderwijsvastgoed moet radicaal anders
De nood tot vernieuwing van onderwijshuisvesting is hoog. Te veel schoolgebouwen zijn gedateerd en ongezond. Maar door inefficiënte processen, te hoge bouwkosten, een gebrek aan capaciteit en kennis blijft iedereen kleinschalig en projectgericht scholen bouwen. Dit leidt niet tot de noodzakelijke vernieuwing, verduurzaming en flexibilisering van onderwijsvastgoed. Wat wel?
Met de voorgenomen wettelijke verplichting van gemeenten tot het opstellen van een Integraal Huisvestingsplan (IHP), hoopt de overheid vernieuwing van onderwijshuisvesting te stimuleren. Kort gezegd: de gemeente stelt de plannen op en is verantwoordelijk voor bekostiging, terwijl schoolbesturen elk afzonderlijk aan de lat staan voor het waarmaken van kwaliteit en functionaliteit van de nieuw- of herbouw. Het bouwheerschap ligt immers bij het schoolbestuur. Maar met hoop en goede bedoelingen bouw je vooral luchtkastelen. Onderwijsvastgoed vereist een integrale aanpak.
Geen losse projecten, maar bundelen!
Tegenstrijdige belangen, begrensde budgetten en een gebrek aan kennis en capaciteit bij gemeenten en schoolbesturen zijn onverminderd bepalende factoren. Met vertragende discussies en slepende voorbereidingstrajecten als logisch gevolg. Daarnaast ontbreekt het aan schaalgrootte op zowel organisatie- als projectniveau. Kleine projecten maken het voor aannemers en andere partijen in de keten te risicovol en te duur om innovatieve en gestandaardiseerde concepten te ontwikkelen. Zo wordt niet ingezet op overkoepelende doelen op het gebied van flexibiliteit van de gebouwen, circulariteit en standaardisatie. Dus: vooralsnog blijft de modernisering van onderwijsvastgoed te vaak hangen in de kleinschaligheid van losse, eenmalige projecten. Wat is nodig om dit ingewikkelde speelveld samen te brengen tot een werkbaar geheel, waarin snelheid, kosteneffectiviteit en kwaliteit worden gerealiseerd? Ofwel: hoe wordt modernisering van onderwijsvastgoed wél haalbaar?
Van projectmatig naar programmatisch
Het Landelijk Programma Onderwijshuisvesting benadrukt dat het verhogen van de vernieuwingsgraad alleen kan worden gerealiseerd door een integrale aanpak én centrale regie. Onderzoek in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap bevestigt dat een integrale benadering met gestandaardiseerde processen en producten ook noodzakelijk is voor het energieneutraal maken van onderwijshuisvesting.
Dit pleit voor een programmatische aanpak: de clustering van meerdere projecten en het standaardiseren van bouwconcepten en processen. Programmatisch in plaats van projectgericht denken en doen neemt een belangrijk deel van bovengenoemde obstakels weg en biedt kansen op het niveau van kosten en innovatie. Op voorwaarde dat in gezamenlijkheid wordt opgetrokken. Begin bijvoorbeeld met kijken naar welke projecten overlap hebben en gezamenlijk ontworpen kunnen worden. Zo kun je binnen het Integraal Huisvestingsplan (IHP) versnellen en regie zoeken.
Het is hoog tijd dat we de overlap tussen projecten gaan zien en benutten. En dat de overheid gaat staan voor een integrale aanpak, samen met gemeenten, schoolbesturen en commerciële partijen met een doorslaggevende rol voor centrale regie.
