Hoe omgevingspsychologie kan bijdragen aan het creëren van een gezonde en sociale omgeving
De aandacht voor het creëren van gezonde en sociale omgevingen blijft steeds verder toenemen. Terecht wat ons betreft: in de huidige samenleving brengen we zo’n 90% van onze tijd binnen door. In de blog ‘Deze elementen hebben invloed op een gezonde omgeving’ zijn wij daarom uitgebreid ingegaan op de diverse huisvestingsfactoren die impact hebben op onze gezondheid. We zien dat bij het ontwerpen van gebouwen steeds vaker betrouwbare kennis wordt ingezet (evidence based design) en de eindgebruiker centraal gesteld wordt. In deze blog gaan we daarom in op een onderwerp waarin dit allemaal samenkomt: omgevingspsychologie.
Wat is omgevingspsychologie?
Omgevingspsychologie is kort gezegd de studie naar de interactie tussen de mens en haar omgeving. Omgevingspsychologie is dus tweeledig. Enerzijds kijkt de omgevingspsychologie naar het effect van het gedrag van mensen op de natuurlijke en gebouwde omgeving. Bijvoorbeeld de consequenties die het gedrag van mensen heeft op het milieu, zoals recycling of luchtvervuiling. Anderzijds houdt de omgevingspsychologie zich bezig met het effect van de omgeving op de waarneming, de beleving en het gedrag van mensen. Bijvoorbeeld het effect dat de akoestiek van een ruimte heeft op de mate waarin mensen zich kunnen concentreren op hun werkzaamheden.
Zoveel mensen, zoveel wensen en behoeften
Naast akoestiek zijn er tal van andere factoren die de waarneming, de beleving en het gedrag van mensen in hun omgeving kunnen beïnvloeden. Denk hierbij aan het effect van klimaat, licht, vorm, geur, rommel, planten, personendichtheid, bewegwijzering, uitzicht et cetera. Deze effecten zijn voor iedere persoon verschillend: ieder mens ervaart de omgeving op zijn of haar eigen manier. Deze individuele verschillen zijn afhankelijk van onder andere karakter, cultuur, lichamelijke kenmerken, ervaringen uit het verleden, maar ook van de huidige stemming en huidige situatie. De ene persoon heeft van nature dan ook meer behoefte aan prikkels dan de andere persoon. Ook speelt het type activiteit een rol: voor het bijwerken van de personeelsadministratie heeft men bijvoorbeeld meer concentratie nodig dan voor een informeel gesprekje met een collega. Het is daarom nagenoeg onmogelijk om een omgeving voor alle gebruikers tegelijkertijd passend te maken, maar wel kun je onderscheid maken in gebruikersgroepen: groepen gebruikers die de omgeving beleven vanuit ongeveer hetzelfde perspectief, zoals het type activiteit dat zij moeten uitvoeren.
De omgeving als stressveroorzaker
Ook al verschilt het niveau van prikkels per persoon en per activiteit: zowel te veel, als te weinig prikkels in de omgeving kunnen stress veroorzaken. Stress zorgt er voor dat we ons focussen op wat we op dat moment het belangrijkste vinden, bijvoorbeeld het ontsnappen aan geluidshinder. Iemand die stress ervaart, kan daardoor minder goed presteren en vertoont ander sociaal gedrag.
Langdurige stress kan leiden tot gezondheidsklachten, zoals hoofdpijn, verhoogde bloeddruk, slapeloosheid, depressie of een burn-out. Idealiter past de omgeving dus bij de behoeften van zoveel mogelijk verschillende gebruikersgroepen van die omgeving. Als dit niet het geval is, kan de omgeving stress veroorzaken bij de gebruikers. Hierbij speelt ook de waargenomen controle op de omgeving een belangrijke rol: zo moet men de verwarming hoger kunnen zetten als men het koud heeft of het raam openen als men behoefte heeft aan frisse lucht.
De juiste match tussen mens en omgeving
Zoals we in het begin aangaven, houdt omgevingspsychologie zich bezig met het effect van de omgeving op de waarneming, de beleving en het gedrag van mensen. Door deze kennis in te zetten, kunnen we de omgeving zo ontwerpen, dat die past bij de behoeften van zoveel mogelijk gebruikersgroepen. Hierdoor kan overbodige stress, veroorzaakt door omgevingsfactoren, worden geminimaliseerd en wordt het gevoel van welzijn verhoogd.
Kortom: door omgevingspsychologische kennis in te zetten en de match tussen de omgeving en de mens te optimaliseren, zijn we beter in staat om gezonde en sociale omgevingen te creëren.